Zasady NGO – Instytut Prawa

Preambuła

Zasady Dobrych Praktyk NGO to zbiór wskazówek które przestrzegamy w naszej pracy, albowiem wierzymy, że praca zarówno społeczna, jak i zawodowa w podmiotach NGO wymaga szczególnej transparentności, służącej budowaniu zaufania społecznego.

To zbiór zasad i wartości, którymi kierujemy się w naszych organizacjach, zarówno w relacjach z pracownikami, współpracownikami, wolontariuszami, jak i z grantodawcami, sponsorami i beneficjentami naszych działań. Propagowaniem tych zasad pragniemy wspomóc nasze starania o podniesienie zaufania dla NGO`sów, wynikającego z przestrzegania przez nie standardów etycznych, jawności i transparentności.

Naszą misją jest praca na rzecz dobrego imienia organizacji pozarządowych, podniesienie jej jakości i stałe doskonalenie w poszczególnych obszarach działań. Jest nią służba w przestrzeganiu i wspieraniu wartości jakie powinny być przyjęte w sektorze pozarządowym ze szczególną troskliwością, albowiem jest to sektor opierający się na fundamentach zaufania. Do wartości tych należą m.in. praworządność, unikanie konfliktów interesów, partnerstwo, szeroko pojmowana odpowiedzialność.

Wiemy, że dokonać tego możemy tylko ciężką pracą, pokonywaniem barier i stereotypów, oraz docierając z tym przekazem do jak najszerszego grona odbiorców. Ale, jak powiedział ks. Józef Tischner, „praca to prawdziwy język międzyludzkiej komunikacji. Z wytworu mojej pracy ktoś może wnioskować o stopniu mojej miłości ku niemu. Pytamy się, za ile, a nie zastanawiamy się, jak pracę wykonać, aby przyniosła zadowolenie komuś i mnie. Etyka więc to integralna część pracy.”

Podzielamy pogląd, iż etyka winna być integralną częścią naszych działań na rzecz społeczeństwa i obywatelskości i ku temu będziemy dążyć.

Organizacje realizują swoje cele społeczne kierując się zasadą wspólnego dobra i uwzględniając fakt, iż jest to jeden z filarów odpowiedzialnego życia społecznego. Korzystamy z niego wspólnie i wspólnie ponosimy za nie odpowiedzialność. Działając na rzecz rozwoju naszej organizacji, pamiętamy więc, iż jest ona częścią wspólnego kapitału. Kierując się naszą misją, uwzględniamy także potrzeby innych podmiotów, nie działamy na ich szkodę w imię naszych partykularnych interesów, konkurujemy uczciwie, nie deprecjonując działań i osiągnięć innych podmiotów. Zachowujemy zasadę traktowania innych podmiotów w taki sposób, w jaki sami chcielibyśmy być traktowani. Wspólne idee traktujemy jako wspólny cel.

Cel społeczny

Zasada kładzie nacisk na nadrzędność celu społecznego nad innymi celami, które mogą być realizowane przez NGO. W obecnym stanie prawnym sfera działań społecznych często przenika się z działalnością biznesową lub działalnością rzecznicze (reprezentujące interesy danej grupy osób). Poprzez tą zasadę chcemy podkreślić, że cele społeczne są celami nadrzędnymi, a wszystkie pozostałe mogą być realizowane wyłącznie jako dodatkowe i podporządkowane tym pierwszym.

Organizacje są świadome faktu, że kapitał społeczny z jakiego korzystają na co dzień, opiera się na fundamencie zaufania. Dlatego dokładają wszelkich możliwych sposobów, by ich zasoby finansowe wydatkowane były w sposób jawny, zasadny oraz rzetelny. Wszelkie wydatki czynione są w literze prawa, oraz zgodnie z wolą darczyńców. Osoby zarządzające organizacją podejmują decyzje finansowe kierując się dobrem organizacji oraz jej beneficjentów, z zachowaniem należytej gospodarności.

Transparentność finansowa

Działalność merytoryczna organizacji jest działalnością jawną. Każdy ma praw zapoznać się zarówno z profilem organizacji, jak i z jej działalnością. Jawne rejestry państwowe nie są w tym zakresie wystarczające. Ze względu na zaufanie społeczne, organizacje dążą do pełnej transparentności własnych aktywności i są otwarte na wszystkie pytania i wątpliwości kierowane do nich.

Ze względu na realizację celów społecznych NGO są nie tylko podstawą prawidłowo funkcjonującego społeczeństwa obywatelskiego, ale także są wpływają na postawy wobec prawa i dobre obyczaje jednostek. Z tego powodu przestrzeganie prawa w sposób nie tylko zgodny z jego literą, ale także z jego celem i duchem, jest gwarantem wysokich standardów prawnych i etycznych w całym społeczeństwie. Zarówno organizacje monitorujące, jak i kontestujące aktualny decyzje polityczne lub obowiązujący porządek prawny są zobowiązane do prowadzenia swoich działań w granicy prawa.

Praworządność

Organizacje kładą szczególny nacisk na kształcenie swoich zasobów ludzkich, we wszelkich możliwych aspektach działalności, uwzględniając w nim kadry zarządzające, liderów, pracowników, oraz wolontariuszy.

Ludzie pracujący w NGO lub świadczących pomoc na zasadzie wolontariatu mają prawo oczekiwać od organizacji wsparcia w zakresie ich zawodowego rozwoju. Działalność w NGO nie jest zwyczajną pracą, niezależnie od jej odpłatności, właśnie ze względu na cel społeczny jaki ten sektor realizuje. W związku z tym wszystkim osobom działającym w organizacji należy się wsparcie w zakresie zdobywania nowych jak i doskonalenia już pozyskanych kompetencji zawodowych.

Doskonalenie kadr

Szczególny nacisk w zakresie kształtowania swojej polityki personalnej, organizacje powinny położyć na organizację, rozwój i promocję wolontariatu jako udziału społeczeństwa w realizacji wspólnego dobra. Wolontariusze powinni mieć jasny oraz zgodny z ich możliwościami rozkład obowiązków, który powinien brać pod uwagę ich chęć pomagania, ale także własnego rozwoju i samorealizacji w wybranych przez nich obszarach. Wolontariusz ma prawo oczekiwać zawarcia jasnej i pełnej umowy oraz wydania rzetelnego i wyczerpującego zaświadczenia po zakończeniu wolontariatu.

Organizacje współdziałają w miarę potrzeb i możliwości z innymi podmiotami na zasadach wzajemności i partnerstwa, lecz także zależnie od okoliczności – na zasadach pomocniczości. Zachowując przy tym wzajemną tolerancję i szacunek. W inicjatywach, projektach i kampaniach o szerokim spectrum odbiorców, organizacje włączają się w miarę swoich możliwości, tworząc wspólne grupy działania, unikając konfliktów, a starając się, by ich wkład w kolektyw był jak najlepiej służący wspólnym celom i ideom.

Partnerstwo

Organizacje działają w poszanowaniu pracy, efektów oraz własności intelektualnej pozostałych organizacji. Działania społeczne oparte są o zaufanie i wiarygodność. Organizacje nigdy nie powinny podważać tych wartości lub poddawać ich wątpliwość. Konflikty pomiędzy organizacjami powinny być rozwiązywane w sposób polubowny, z wykorzystaniem mediacji, bez ingerencji organów państwowych.

Przeciwdziałanie konfliktowi interesów

Organizacje dokładają wszelkich starań, by unikać w swej pracy konfliktu interesów, a jeśli taki nastąpi niezwłocznie podjąć działania naprawcze oraz skutecznie wyeliminować czynniki, jakie mu sprzyjały, na przyszłość. Kładą przy tym nacisk na kształtowanie świadomości swoich pracowników i odbiorców w kwestiach zagrażających wystąpieniu konfliktu interesów, informując ich, że czynniki powodujące taki konflikt będą musiały w razie jego wystąpienia zostać niezwłocznie wyeliminowane, zaś ewentualne szkody, jakie zdążyły poprzez niego wystąpić – naprawione. Osoby zarządzające organizacją dbają o to, by stosowne regulaminy i kodeksy wewnętrzne z zapisami form działania poszczególnych organów zawierały stosowne zapisy o przeciwdziałaniu konfliktowi interesów.

Organizacje dbają jak najlepiej potrafią o swój kapitału społecznego – poszanowania dorobku i dobrego imienia organizacji oraz o szacunek do pracowników i wolontariuszy, darczyńców, sponsorów, partnerów działań, ich odbiorców i beneficjentów. Dbają również o komunikację wewnątrz organizacji, jak i jej przekaz i relacje zewnętrzne wobec jej otoczenia.

Kapitał społeczny

Organizacje dbają o zasoby finansowe jakie posiadają, wykorzystując je w jak najlepszy sposób, zgodnie z zasadami rzetelności i gospodarności.

Organizacje dbają o zapewnienie godziwych wynagrodzeń swoim pracownikom, realizowanie zamówień i usług w sposób etyczny i z poszanowaniem pracy osób za nie odpowiedzialnych.

Organizacje w swoich działaniach stosują zasadę zrównoważonego rozwoju, rozumianego jako trwały rozwój społeczny z poszanowaniem dostępnych zasobów środowiska naturalnego, w sposób w jaki potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie.

Zrównoważony rozwój

W odniesieniu do tej zasady organizacje powinny w swoich działaniach, zarówno dotyczących organizacji wewnętrznej jak i działań społecznych dbać o zrównoważone wykorzystanie materiałów. Jednocześnie powinny wdrażać procedury minimalizowania odpadów i zagospodarowania niepotrzebnego sprzętu, tak by dbanie o dobro publiczne było wdrażane również w praktycznych aspektach działalności.

Idea

Jesteśmy zgodni ze słowami obecnej Karty Zasad Organizacji Pozarządowych, jednak naszą wolą jest jej rozszerzenie, albowiem naszym zdaniem część jej (bardzo krótkich) zapisów, nie wyczerpuje 10 zawartych w niej zasad. Zdajemy sobie sprawę, że złożoność i specyfika tematu są trudne do opisania w formie połączonych zasad etyczno-moralnych, oraz formalnych, chcemy jednak wprowadzić zapisy bardziej precyzyjne, niż zawarte w obecnej Karcie. Robimy to na użytek swój, mając nadzieję, że inne organizacje też być może wyrażą chęć skorzystania z naszej pracy i wprowadzą, choć część tych zasad u siebie.

Ponieważ zaufanie publiczne jest podstawowym i największym kapitałem organizacji pozarządowej, uznaliśmy za zasadne stworzenie własnego zbioru reguł, określającego zasady, jakimi posługują się nasze organizacje.

Pragniemy bowiem działać praworządnie i etycznie – tak, by wypracować sobie pełne zaufanie wśród naszych partnerów, darczyńców, odbiorców działań, beneficjentów, wolontariuszy i innych osób zarówno fizycznych jak i prawnych, z jakimi związane będą podejmowane przez nas inicjatywy.

Dlatego poprzez Zasady Dobrych Praktyk NGO działać będziemy na rzecz transparentności naszych działań, podkreślając fakt, że pasja i chęć działań społecznych, jakimi się kierujemy, są równie istotne i ważne jak uczciwość jaka nam w nich towarzyszy.

Geneza

Debaty i rozważania nad stworzeniem Karty Zasad, czy też Kodeksu Zasad dla organizacji pozarządowych trwały w Polsce od dawna. W roku 1991, na Forum Fundacji Polskich padła konkluzja, że „jeśli fundacje same jasno nie określą swoich zadań i metod działania, wcześniej czy później zrobi to władza państwowa” (Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych). W trakcie przygotowań do Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Pozarządowych polem debaty było m.in. to, na ile planowana Karta powinna odwoływać się do zasad etycznych, na ile zaś stanowić swoisty regulamin, co byłoby wersją bardziej formalną, lecz łatwiejszą do oceny jej przestrzegalności.

W dniach 21 i 22 września 1996 roku, na Uniwersytecie Warszawskim odbyło się I Ogólnopolskie Forum Inicjatyw Pozarządowych, w którym udział wzięło ponad 3000 osób, w tym przedstawiciele ponad 800 polskich i zagranicznych organizacji. Do udziału w Forum zaproszeni zostali reprezentanci administracji państwowej, samorządy, przedstawiciele sektora biznesu, oraz media.

Ostateczne zasady (wraz ze wstępem do nich), przyjęte na I Ogólnopolskim Forum brzmiały następująco:

Karta Zasad Działania Organizacji Pozarządowych

Służmy poczciwej sławie. A jako kto może-niech ku pożytku dobra wspólnego pomoże.

Jan Kochanowski

Prawo do dobrowolnego zrzeszania się należy do fundamentalnych praw człowieka, a swoboda działalności i zaangażowanie obywateli w życie społeczne jest podstawą prawdziwej demokracji. Wśród inicjatyw i instytucji, których nie można zaliczyć ani do struktur administracji państwowej i samorządowej, ani do sfery działań stricte gospodarczych, wyodrębnić trzeba organizacje pozarządowe, czyli takie, których podstawą działalności jest wolontarystyczne zaangażowanie i zewnętrzne finansowanie (darowizny, subwencje, dotacje).

Są to organizacje realizujące pewną misję (tzn. działają w imię wartości lub społecznie pożytecznych celów), a niedążące do uzyskania zysku czy zdobycia władzy. Zasady działalności tych organizacji powinny normować nie tylko przepisy prawa, ale także swoisty kodeks etyczny, którego podstawą są następujące zasady, przyjęte na I Ogólnopolskim Forum Inicjatyw Pozarządowych we wrześniu 1996 roku.

1.Organizacje pozarządowe w swoim działaniu na rzecz dobra wspólnego kierują się zasadą poszanowania godności, praw i wolności człowieka.

2.Organizacje pozarządowe działają w ramach obowiązującego w demokratycznym państwie prawa, wpływając w ramach demokratycznych procedur na jego doskonalenie.

3.Organizacje pozarządowe działają w ramach obowiązującego w demokratycznym państwie prawa, wpływając w ramach demokratycznych procedur na jego doskonalenie.

4.Organizacje pozarządowe są samorządne i niezależne. Zasady ich działalności określają wewnętrzne mechanizmy samoregulacji, tak na poziomie poszczególnych organizacji, jak i branż.

5.Działalność merytoryczna i finansowa organizacji pozarządowych jest działalnością jawną, z uwagi na szczególną troskę o posiadane przez nie środki publiczne bądź pochodzące od osób prywatnych.

6.Organizacje pozarządowe przeznaczają całe wypracowane dochody na realizację zadań statutowych oraz w rozsądnych granicach – na rozwój organizacji.

7.Każda organizacja pozarządowa powinna rozróżnić w swoim statucie funkcje zarządzające i nadzorcze. Członkowie kolegialnego organu nadzorczego nie powinni pobierać wynagrodzenia za pracę w tym organie.

Organizacje pozarządowe współpracują ze sobą na zasadach partnerstwa i wzajemnego wspierania się w swoich działaniach. W sytuacjach, gdy zachodzi konflikt uznawanych wartości, organizacje podejmują działania przy zachowaniu zasad tolerancji i uznania prawa innych do posiadania odmiennego zdania. (http://ofop.eu/node/155)

28 maja 2010 roku, na Walnym Zebraniu Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych oficjalnie przyjęto znowelizowaną Kartę Zasad. Zmiany były niewielkim uzupełnieniem poprzedniej wersji Karty, choć przez minionych 14 lat, od czasów publicznego ogłoszenia jej pierwszej wersji sektor pozarządowy w Polsce zmienił się w wielu aspektach. W tym okresie zarówno członkowie Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych OFOP, jak i organizacje do niej nienależące miały możliwość wypowiedzenia swoich uwag i sugestii, czy wzięcia dyskusji w debatach, jednak trudno oprzeć się wrażeniu, że ogromna liczba organizacji zwyczajnie nie wiedziała o tego rodzaju dyskusjach, lub też wiedząc o nich, nie uznała za zasadne i ważne wyrażenie swego zdania w tej kwestii. Przyczyną tego może być z pewnością fakt, że choć dziś sprawa wygląda już pod tym kątem zdecydowanie lepiej (choć nadal jest to stopień niewystarczający), to jeszcze w roku 2010 stosunkowo niewielka liczba podmiotów trzeciego sektora „wychodziła naprzeciw” takim inicjatywom, nie miała świadomości jak wiele zdziałać może konsolidacja podmiotów w ich wspólnym interesie i podjęcie wspólnych działań na tej drodze.

Zmiany w Karcie stanowiły raczej jej kosmetykę – każda zasada została nazwana: dobro wspólne, legalizm, niezależność, jawność, odpowiedzialność, rzetelność, rozliczalność, partnerstwo, podział władz i unikanie konfliktu interesów. Siedem z tych dziesięciu zasad to jedynie w minimalnym stopniu zmienione zapisy z poprzedniej wersji Karty.

Od roku 2010 Karta Zasad Działania funkcjonuje więc w takim kształcie, jeśli chodzi o zasady (wstęp pozostał niezmieniony):

1.Dobro wspólne

Misja organizacji powinna być podstawowym wyznacznikiem podejmowanych przez nią działań. Organizacje pozarządowe w swoich działaniach kierują się zasadą poszanowania godności, praw i wolności człowieka, zasadami pomocniczości i dialogu oraz ideą dobra wspólnego.

2.Legalizm

Organizacje pozarządowe działają w ramach obowiązującego w demokratycznym państwie prawa, wpływając w ramach demokratycznych procedur na jego doskonalenie. Organizacje biorące udział w procesie stanowienia prawa muszą jasno określić, w jakim charakterze występują – jako rzecznicy interesu społecznego, w imieniu konkretnych grup zagrożonych wykluczeniem, czy też w imię innych interesów.

3.Niezależność

Organizacje pozarządowe są samorządne i niezależne. Zasady ich działalności określają wewnętrzne mechanizmy samoregulacji tak na poziomie poszczególnych organizacji, jak i branż. Niezależność – zarówno od źródeł finansowania, jak i politycznych ośrodków władzy – jest podstawowym wyzwaniem organizacji.

4.Jawność

Działalność merytoryczna i finansowa organizacji pozarządowych jest działalnością jawną z uwagi na szczególną troskę o posiadane przez nie środki publiczne bądź powierzone im przez osoby prywatne. Przejrzystość finansów organizacji musi pozwalać na zewnętrzną ocenę zasadności i racjonalności wydatków.

5.Odpowiedzialność

Organizacje pozarządowe w każdym aspekcie swojej działalności biorą pod uwagę społeczne skutki swoich działań i ich wpływ na społeczność i środowisko naturalne. Organizacje odpowiadają przed społeczeństwem za efektywne wykorzystanie powierzonych im środków.

6.Rzetelność

Organizacje pozarządowe planują swoje działania w oparciu o analizę potrzeb swoich beneficjentów i regularnie ewaluują swoją skuteczność w odpowiadaniu na nie. Organizacje pozarządowe nie podejmują się działań, których nie są w stanie rzetelnie wykonać.

7.Rozliczalność

Organizacje pozarządowe przeznaczają całe wypracowane dochody na realizację zadań statutowych oraz – w rozsądnych granicach – na rozwój organizacji. Dbanie o majątek organizacji, w tym tworzoną własność społeczną, i jego właściwe wykorzystanie powinno być podstawowym obowiązkiem osób zarządzających

8.Partnerstwo

Organizacje pozarządowe współdziałają z innymi podmiotami na zasadach partnerstwa stawiając wyżej współpracę, wzajemność i solidarność niż konkurencję, izolację i indywidualny sukces. W sytuacji, gdy zachodzi konflikt wyznawanych wartości, organizacje podejmują działania przy zachowaniu zasad tolerancji i uznania prawa innych do posiadania odmiennego zdania.

9.Podział władz

Każda organizacja pozarządowa tworząc swoje struktury organizacyjne powinna co najmniej rozróżnić w swoim statucie funkcje zarządzające od nadzorczych. W zależności od potrzeb organ nadzorczy powinien pełnić funkcje programowe i kontrolne. Od członków kolegialnego organu nadzorczego wymaga się bezstronności, rzetelności i zaangażowania w działalność organizacji.

10.Unikanie konfliktu interesów

W organizacjach pozarządowych szczególną wagę przywiązuje się do przejrzystych relacji w działaniach osób zaangażowanych w pracę organizacji – tak zawodowo, jak i wolontarystycznie.( http://ofop.eu/node/155)

Ponieważ zaufanie publiczne jest podstawowym i największym kapitałem organizacji pozarządowej, uznaliśmy za zasadne stworzenie własnego kanonu dobrych Zasad w NGO, określającej zasady, jakimi posługują się nasze organizacje, z zamysłem rozpropagowania tej idei jak najszerzej, tak, by zwrócić uwagę na istotny problem w postrzeganiu w Polsce organizacji pozarządowych, przez pryzmat uprzedzeń i braku zaufania.

Pragniemy bowiem sami działać praworządnie i etycznie – tak, by wypracować sobie pełne zaufanie wśród naszych partnerów, darczyńców, odbiorców działań, beneficjentów, wolontariuszy i innych osób zarówno fizycznych jak i prawnych, z jakimi związane będą podejmowane przez nas inicjatywy, jak i zachęcać do takich działań inne organizacje.

Dlatego podkreślać będziemy transparentność naszych działań, a służyć ma temu m.in. opracowany przez Fundację Semper Art, oraz Instytut……… Kodeks Dobrych Praktyk w NGO, podkreślający fakt, że pasja i chęć działań społecznych, jakimi się kierujemy, są równie istotne i ważne jak uczciwość jaka nam w nich towarzyszy.

Instytut Prawa im. Jana Łaskiego spółka z o. o.

ul. ogrodowa 15

41-250 czeladź

KRS: 0000699587

nip: 6252462507

regon: 368513668

Skontaktuj się z nami:

instytut.laskiego@gmail.com